Qañtar oqiğasy

Qandy Qañtar – halyqtyñ üreiın ūşyrğan körınıstıñ bırı. 2022 jyldy dür sılkındırıp qanşama azamatymyzdyñ tağdyrlaryn baltadai şapty. Qazaqstan Respublikasy täuelsızdık alğannan keiın 30 jyldyñ ışınde Qañtar oqiğasy sekıldı 1998 jäne 2011 jyldary ūqsas mäselege bailanysty mitiñter jürgızılgen. 1998 jyly Jañaözenge bailanysty bolsa, 2011-de jūmysşylardyñ jalaqysynyñ köbeiuı sebep boldy. Bülıkşılerdıñ terıs äreketterınıñ kesırınen 17 adam qaza tapsa, 2022 jyldyñ basynda bolğan Qañtar oqiğasynda 238 adam dünieden ozdy. 5149 adam jaraqattandy. Beibıt mitiñ dep atalatyn proses soñynda Qazaqstan tarihynda eñ qarqyndy jäne opasyz qaqtyğysqa ainaldy.

Elımızde oryn alğan Qañtar oqiğasy älı künge deiın zertteuler men taldamany kerek etıp tūrğandai. Jaña jyldyq demalystardan keiın 1-jeltoqsanda Jañaözen auylynyñ jūmysşylary men tūrğyndary mitiñke şyqty. Mañğystau qalasynda sūiytylğan gaz bağasynyñ kürt qymbattauynan halyq arasynda kikıljıñ dau-damai ornap, ekonomikalyq prosesterge destruktivtı äser ettı: kün saiyn bülıkterdıñ sany 27000-ğa köbeiıp keldı, mobildı internet būğattaldy, būzuşy toptyñ tolqyny köp bolğannan keiın, Kaspi bankomattardağy aqşany ūrlau, elektronika, tehnika satatyn dükenderdı tonau jürdı. Almaty, Aqtau, Qarağandy, Mañğystau, Atyrau, Şymkent qalalarynda bırte-bırte toptardyñ köşe boilaryna şielenısulerı köptep küşeidı. Almaty qalasynda halyqtyñ sanasyn basqaryp otyrğan belgısız adamdar toby boldy, Momyşūly köşesınen köterılıp, Abai dañğylynan respublikağa bettegen myñdağan qala tūrğyndary kölık jürgızuşılerdı toqtatyp tūrğan. Er kısılerdıñ agresiasy polisia qyzmetkerlerıne öttı. Memleket qyzmetkerlerı tek şuyldağan jäbırleuşılerdı toqtatuğa barsa, oryn alğan tärtıpsızdık tağy bır qauıptı bülık tobynyñ keluıne alyp soqty: teroristter.

Jetınşı qañtar künı QR Prezidentı Qasym-Jomart Kemelūly: «Men eskertusız oq atuğa būiryq berdım», - dep tıkelei efirde būiryq berdı. Radiodağy oiyn-sauyq formaty kılt toqtatylyp, dereu «Qūrmettı Almatylyqtar! Qalada bandalyq toptardy joiu maqsatynda, lañkestıkke qarsy operasia jürıp jatyr. Dalağa şyqpauğa, balalaryñyzdy syrtta qarausyz qaldyrmauğa keñes berıledı», - degen habarlamalar jürdı. Sol sätte audiojazba jazyp jürgen Eldar Qūdaibergenov – köterılıstı öz közımen körgen azamat: «Üiden şyqpadyq, terezenıñ bärın jauyp qoidyq. Radiodan estıgen habardan keiın Almaty tūrğyndary qatty üreige bölengendei boldy...», - dep jetınşı qañtardağy körınıstı sipattaidy.

Būiryqty estımei qalğan jas qyzdar, eşteñe bılmegen ūldar, analar, er kısıler oqtyñ astynda qaldy. 5300 tergeu ısterı bastalyp, 71374 jürgızıldı, oğan 1019 jyly qūqyq qorğau qyzmetkerı jūmyldyrylğan.

Eldar Qūdaibergenov Qandy Qañtardyñ kezınde bolğan alapat oqiğany, ūşaq reisterı kezındegı oqys jağdaidyñ kuägerı retınde podkast jasap şyğarğan, 2022 jyly Almaty qalasynan Astanağa 5 qañtarda balalaryna, jūmystaryna qaitu kerek bolğan adamdar tobyry äuejai kompanialaryna şağymdanğanyn aitady. Ūşaq ışınde ata-ananyñ süiemeldeuınsız balalar, analar, kışkentailar ūşu kezınde transporttyñ ışınde qalyp qalğan. Tüngı 22:00-derge qarai Elbasynyñ eskertkışın halyq qūlatqanyn, bülıkşılerdıñ äkımşılıktı örttegen turaly habarlar keldı... Halyq tym-tyrys, atys bolyp jatqan dybystardy Eldar Qūdaibergennıñ jūbaiy Roza qañtardağy qorqynyşty sätterdı jylap tūryp eske saldy. Atalyp ötken qorqynyşty sätterdı halyq ta, bilıktegı adamdar da, memleket qyzmetkerlerı de sezındı. Būl alapat qantögıs künder – tarihta halyqtyñ üreiın qaşyrğan qorqynyşty oqiğa bolyp qalatyny sözsız.

Lañkesterge der kezınde toitarys bere alğannan keiın, Toqaev bilıktegı parlament, mäjılıstegı elımızdı satyp ketken qyzmetkerlerdı jūmystan şyğardy. Qazaqstanda bolatyn bükıl reformalar qaita qarastyrylyp, memlekettıñ ekonomikalyq jäne äleumettık qūrylymynda jaña saiasi şeşımderdıñ qabyldana bastady.

Qañtar oqiğasynda bolğan jağdaidan keiın memleket basşysy köp ışkı problemalardyñ qarbalasyn rettestıru maqsatynda, halyqqa ūlttyq «Jaña Qazaqstan» konsepsiasyn ūsyndy. Auyr-soqpal kezeñnen qazaq elı bastan öttı, endıgı qatelıkterdı jıbermes üşın, eldıñ Qaruly küşterın, äskerilerdı myqty daiarlauğa bettep, Ata-zañymyzğa jaña reformalar ornatty:

Qasym-Jomart Kemelūlynyñ tuystary, tuğandary, balalary prezidenttıkke sailana almaidy;

Saiasi partialardy tırkeu jüiesı jeñıldetıldı. Sonyñ nätijesınde elde jaña partialar paida bolyp, parlamentke öttı.

Oblystyq mäslihattardyñ rölı artty. Eger būryn olar prezident ūsynğan äkımnıñ kandidaturasyn jai ğana maqūldasa nemese maqūldamasa, endı olar memleket basşysy ūsynğan ekı (nemese odan da köp) kandidattardyñ ışınen tañdaidy. İağni, oblys basşylaryn janama sailau engızıldı.

Endı Mäjılıske partialyq kandidattar ğana emes, özın-özı ūsynğan kandidattar da kıre alady.

Ölım jazasy alynyp tastaldy.

Konstitusialyq sot paida boldy, onda azamattar zañ Konstitusiağa säikes kelmeidı dep eseptese, oğan şağym tüsıre alady.

Reformalardyñ keibıreuı qazırgı künı oryndalyp jatsa, endı bıreulerı jasalğan joq. Mektepter men auyldyq salalardağy jūmyskerlerdıñ jalaqysyn köbeituge bilık şeşım qabyldady: därıgerlerdıñ jalaqysy 30 paiyzğa, mūğalımderge 25 paiyzğa, basqa da büdjettık salalar qyzmetkerlerınıñ jalaqysy 20 paiyzğa köterıldı.

Qasym-Jomart Kemelūly Toqaev keiın estuşı memleket konsepsiasyn qūrady. Prezident parlamentte on jyl qyzmet ettı, senatty basqardy. Būl ideiany ömırge alyp kelu – halyqtyñ köpşılıgınen hattar keletın, mäselelerdı şeşuge bolatyndai, demokratialyq memleket retınde qūqyqtyq sananyñ rölıne tiıstı özgertulerdıñ maqsatynda jasalğan. Besınşı qañtarda prezident Qauıpsızdık Keñesın özı basqaratynyn aitty. Reformalardyñ qaita qarastyryluy qajet etılmeidı, olardy nebärı ıske asyruğa betteu qajet. Qazaqstan Respublikasy zaiyrly, unitarly, demokratialy memleket, memlekettık ideologia qūrylymy, halyq – onyñ basty qūrauşysy, bilık – basty basqaruşysy.

Materialdy Erımbet Fatima daiyndalğan

Qañtar oqiğasy

Qandy Qañtar – halyqtyñ üreiın ūşyrğan körınıstıñ bırı. 2022 jyldy dür sılkındırıp qanşama azamatymyzdyñ tağdyrlaryn baltadai şapty. Qazaqstan Respublikasy täuelsızdık alğannan keiın 30 jyldyñ ışınde Qañtar oqiğasy sekıldı 1998 jäne 2011 jyldary ūqsas mäselege bailanysty mitiñter jürgızılgen. 1998 jyly Jañaözenge bailanysty bolsa, 2011-de jūmysşylardyñ jalaqysynyñ köbeiuı sebep boldy. Bülıkşılerdıñ terıs äreketterınıñ kesırınen 17 adam qaza tapsa, 2022 jyldyñ basynda bolğan Qañtar oqiğasynda 238 adam dünieden ozdy. 5149 adam jaraqattandy. Beibıt mitiñ dep atalatyn proses soñynda Qazaqstan tarihynda eñ qarqyndy jäne opasyz qaqtyğysqa ainaldy.

Elımızde oryn alğan Qañtar oqiğasy älı künge deiın zertteuler men taldamany kerek etıp tūrğandai. Jaña jyldyq demalystardan keiın 1-jeltoqsanda Jañaözen auylynyñ jūmysşylary men tūrğyndary mitiñke şyqty. Mañğystau qalasynda sūiytylğan gaz bağasynyñ kürt qymbattauynan halyq arasynda kikıljıñ dau-damai ornap, ekonomikalyq prosesterge destruktivtı äser ettı: kün saiyn bülıkterdıñ sany 27000-ğa köbeiıp keldı, mobildı internet būğattaldy, būzuşy toptyñ tolqyny köp bolğannan keiın, Kaspi bankomattardağy aqşany ūrlau, elektronika, tehnika satatyn dükenderdı tonau jürdı. Almaty, Aqtau, Qarağandy, Mañğystau, Atyrau, Şymkent qalalarynda bırte-bırte toptardyñ köşe boilaryna şielenısulerı köptep küşeidı. Almaty qalasynda halyqtyñ sanasyn basqaryp otyrğan belgısız adamdar toby boldy, Momyşūly köşesınen köterılıp, Abai dañğylynan respublikağa bettegen myñdağan qala tūrğyndary kölık jürgızuşılerdı toqtatyp tūrğan. Er kısılerdıñ agresiasy polisia qyzmetkerlerıne öttı. Memleket qyzmetkerlerı tek şuyldağan jäbırleuşılerdı toqtatuğa barsa, oryn alğan tärtıpsızdık tağy bır qauıptı bülık tobynyñ keluıne alyp soqty: teroristter.

Jetınşı qañtar künı QR Prezidentı Qasym-Jomart Kemelūly: «Men eskertusız oq atuğa būiryq berdım», - dep tıkelei efirde būiryq berdı. Radiodağy oiyn-sauyq formaty kılt toqtatylyp, dereu «Qūrmettı Almatylyqtar! Qalada bandalyq toptardy joiu maqsatynda, lañkestıkke qarsy operasia jürıp jatyr. Dalağa şyqpauğa, balalaryñyzdy syrtta qarausyz qaldyrmauğa keñes berıledı», - degen habarlamalar jürdı. Sol sätte audiojazba jazyp jürgen Eldar Qūdaibergenov – köterılıstı öz közımen körgen azamat: «Üiden şyqpadyq, terezenıñ bärın jauyp qoidyq. Radiodan estıgen habardan keiın Almaty tūrğyndary qatty üreige bölengendei boldy...», - dep jetınşı qañtardağy körınıstı sipattaidy.

Būiryqty estımei qalğan jas qyzdar, eşteñe bılmegen ūldar, analar, er kısıler oqtyñ astynda qaldy. 5300 tergeu ısterı bastalyp, 71374 jürgızıldı, oğan 1019 jyly qūqyq qorğau qyzmetkerı jūmyldyrylğan.

Eldar Qūdaibergenov Qandy Qañtardyñ kezınde bolğan alapat oqiğany, ūşaq reisterı kezındegı oqys jağdaidyñ kuägerı retınde podkast jasap şyğarğan, 2022 jyly Almaty qalasynan Astanağa 5 qañtarda balalaryna, jūmystaryna qaitu kerek bolğan adamdar tobyry äuejai kompanialaryna şağymdanğanyn aitady. Ūşaq ışınde ata-ananyñ süiemeldeuınsız balalar, analar, kışkentailar ūşu kezınde transporttyñ ışınde qalyp qalğan. Tüngı 22:00-derge qarai Elbasynyñ eskertkışın halyq qūlatqanyn, bülıkşılerdıñ äkımşılıktı örttegen turaly habarlar keldı... Halyq tym-tyrys, atys bolyp jatqan dybystardy Eldar Qūdaibergennıñ jūbaiy Roza qañtardağy qorqynyşty sätterdı jylap tūryp eske saldy. Atalyp ötken qorqynyşty sätterdı halyq ta, bilıktegı adamdar da, memleket qyzmetkerlerı de sezındı. Būl alapat qantögıs künder – tarihta halyqtyñ üreiın qaşyrğan qorqynyşty oqiğa bolyp qalatyny sözsız.

Lañkesterge der kezınde toitarys bere alğannan keiın, Toqaev bilıktegı parlament, mäjılıstegı elımızdı satyp ketken qyzmetkerlerdı jūmystan şyğardy. Qazaqstanda bolatyn bükıl reformalar qaita qarastyrylyp, memlekettıñ ekonomikalyq jäne äleumettık qūrylymynda jaña saiasi şeşımderdıñ qabyldana bastady.

Qañtar oqiğasynda bolğan jağdaidan keiın memleket basşysy köp ışkı problemalardyñ qarbalasyn rettestıru maqsatynda, halyqqa ūlttyq «Jaña Qazaqstan» konsepsiasyn ūsyndy. Auyr-soqpal kezeñnen qazaq elı bastan öttı, endıgı qatelıkterdı jıbermes üşın, eldıñ Qaruly küşterın, äskerilerdı myqty daiarlauğa bettep, Ata-zañymyzğa jaña reformalar ornatty:

Qasym-Jomart Kemelūlynyñ tuystary, tuğandary, balalary prezidenttıkke sailana almaidy;

Saiasi partialardy tırkeu jüiesı jeñıldetıldı. Sonyñ nätijesınde elde jaña partialar paida bolyp, parlamentke öttı.

Oblystyq mäslihattardyñ rölı artty. Eger būryn olar prezident ūsynğan äkımnıñ kandidaturasyn jai ğana maqūldasa nemese maqūldamasa, endı olar memleket basşysy ūsynğan ekı (nemese odan da köp) kandidattardyñ ışınen tañdaidy. İağni, oblys basşylaryn janama sailau engızıldı.

Endı Mäjılıske partialyq kandidattar ğana emes, özın-özı ūsynğan kandidattar da kıre alady.

Ölım jazasy alynyp tastaldy.

Konstitusialyq sot paida boldy, onda azamattar zañ Konstitusiağa säikes kelmeidı dep eseptese, oğan şağym tüsıre alady.

Reformalardyñ keibıreuı qazırgı künı oryndalyp jatsa, endı bıreulerı jasalğan joq. Mektepter men auyldyq salalardağy jūmyskerlerdıñ jalaqysyn köbeituge bilık şeşım qabyldady: därıgerlerdıñ jalaqysy 30 paiyzğa, mūğalımderge 25 paiyzğa, basqa da büdjettık salalar qyzmetkerlerınıñ jalaqysy 20 paiyzğa köterıldı.

Qasym-Jomart Kemelūly Toqaev keiın estuşı memleket konsepsiasyn qūrady. Prezident parlamentte on jyl qyzmet ettı, senatty basqardy. Būl ideiany ömırge alyp kelu – halyqtyñ köpşılıgınen hattar keletın, mäselelerdı şeşuge bolatyndai, demokratialyq memleket retınde qūqyqtyq sananyñ rölıne tiıstı özgertulerdıñ maqsatynda jasalğan. Besınşı qañtarda prezident Qauıpsızdık Keñesın özı basqaratynyn aitty. Reformalardyñ qaita qarastyryluy qajet etılmeidı, olardy nebärı ıske asyruğa betteu qajet. Qazaqstan Respublikasy zaiyrly, unitarly, demokratialy memleket, memlekettık ideologia qūrylymy, halyq – onyñ basty qūrauşysy, bilık – basty basqaruşysy.

Materialdy Erımbet Fatima daiyndalğan