Ūzaq ömır sürgen adam
Li Sinün rekord jasady. Ol 256 jyl ömır sürdı. Būl ertegı emes, şyndyq. Būl oqiğany ğalymdar men jurnalister zerttedı. 1930 jylğy New York Times gazetınde Chengdu Vu Chung-se atty universitet profesorynyñ maqalasy şyqty. Ol Qytai imperiasynyñ 1827 jylğy hattaryn tauyp alypty. Hatta Li Sinündı 150 jyldyğymen qūttyqtapty. Al 1877 jylğy qūjattarda 200 jyldyğymen qūttyqtapty.
1928 jyly New York Times gazetınde Li Sinünmen körşı tūrğan bırneşe qart adam özderınıñ atalarynyñ ony tanityndaryn aitady. Sol kezde Li qart adam bolatyn deidı olar.
Li Sinün emdık şöpterdı satty. Li 10 jasynan bastap taulardan emdık şöpterdı jinaidy. Ol şöpterdıñ ūzaq ömır süruge kömektesetenın bıledı. Sondyqtan 40 jylğa juyq şöptık dietağa otyrady. Ol şöpterdıñ ışınde linchji, goji jidekterı, jabaiy jenşen bar.
1749 jyly 71 jasynda Qytai äskerınıñ jekpe-jek önerınıñ mūğalımı boldy. Lidı barlyğy jaqsy kördı. Ol 23 ret üilendı. 200-den asa balasy bar.
Li bala kezınen oqyp ta, jazyp ta bıldı. Şöpter jinap jürıp, on jasynda Gänsuda, Şanside, Tibette, Annamada, Siamda, Mänchjuriada boldy. Alğaşqy jüz jylda ol şöptı özı terıp, ony satumen ainalysty. Odan keiın ol özı jinağan joq. Basqa adamdar jinady, al Li satty. Ol linchji, goji jidekterı, jenşen, hi şu vu jäne gotu kola şöpterın satty jäne osy şöpter men kürış şaraby dietasyn ūstandy.
Li jasy 500-den asqan qariamen kezdesken eken. Būl turaly Lidıñ oquşysy aitty. Ol Lige sigun atty dem alu jattyğularyn üiretedı jäne adam jasyn ūzartuğa kömektesetın dieta turaly aityp berıptı. Li köz jūmuğa jaqyndağanda: «Men būl ömırde misiamdy oryndadym. Endı üige qaitamyn» - deptı.
Qariadan ūzaq ömır süruınıñ qūpiasyn sūrağanda, bylai deptı: «Jürektı tynyştyqta ūsta, tasbaqa siaqty sabyrly bol, kögerşın siaqty jıgerlı qozğal jäne küzet itı siaqty sergek ūiyqta».
Li «ışkı tynyştyq pen tynys jattyğulary – ūzaq ömır sürudıñ qūpiasy» degen. Ärine dieta ta ülken röl atqardy.
Qazır orta jas – 65, sondyqtan 100 jyl ömır sürdı degenge senu de qiyn. Al 200 jasady deseñ, eşkım senbeidı.
Ūzaq ömır sürgen adamdar qant, ūn siaqty pestisidalarmen öñdelgen önımderdı jemeidı. Olar maily et, tättı desert ne ekenın bılmeidı. Temekı atpaidy, alkogöldık ışımdık ışpeidı. Bos uaqyttaryn tabiğatta ötkızedı. Dem lu jattyğulary men meditasia jasaidy, ol psihikalyq, organizmdık jäne emosionaldyq jağdailaryn jaqsartady.
Olar jaqsy ūiyqtaidy. Köp uaqytyn künnıñ astynda ötkızedı.